Selamat Sjabbat: expo over joden in Nederlands-Indië
Het Joods Historisch Museum (JHM) presenteert van 13 oktober 2014 tot en met 8 maart 2015 de tentoonstelling 'Selamat Sjabbat. De onbekende geschiedenis van joden in Nederlands-Indië'. De expositie neemt de bezoeker mee naar het einde van de negentiende eeuw, de koloniale tijd, de oorlog in de Pacific en de naoorlogse situatie. Unieke historische objecten, foto’s en interviews onthullen ontroerende verhalen. Het hedendaagse joodse leven in Indonesië is begin 2014 gefotografeerd door Pauline Prior.
Samenwerking
De tentoonstelling zal online te zien zijn via www.jodeninnederlandsindie.nl. Het JHM wil onder andere met een online campagne hierop de aandacht vestigen en heeft het Indisch Herinneringscentrum benaderd voor een samenwerking op dit gebied.
Achtergrond
Het is voor het eerst dat er in een tentoonstelling aandacht wordt besteed aan het joodse leven in Nederlands-Indië en Indonesië, een relatief onbekend deel van de Nederlandse en joodse geschiedenis. Na de oorlog werden de Indische herinneringen overschaduwd door de Sjoa. De afgelopen decennia neemt de belangstelling voor de Tweede Wereldoorlog in de Pacific toe.
Het aantal joden in de voormalige kolonie Nederlands-Indië is altijd beperkt gebleven. De joden kwamen uit verschillende landen. De Nederlandse joden, de grootste groep, woonden verspreid over de hele Indische archipel, met name op Java, Sumatra en Celebes (Sulawesi). Joden afkomstig uit Irak, ook wel ‘Bagdad-joden’ genoemd, woonden vooral in Soerabaja en vormden daar een hechte gemeenschap. Ook joden uit Midden- en Oost-Europa vestigden zich in Indië. Later kwamen daar enkele honderden vluchtelingen bij, uit o.a. Duitsland, Oostenrijk en Palestina. De reden om naar Indië te gaan was voor zowel joden als niet-joden vaak dezelfde: de carrièremogelijkheden die de kolonie bood in een tijd dat de banen in Europa schaars waren. In Selamat Sjabbat (Maleis-Hebreeuws voor de wens ‘vredige sjabbat’) is aandacht voor onderwerpen als het familie- en religieuze leven, de Japanse overheersing en de interneringskampen. Verschillende memorabilia uit de Japanse interneringskampen, waaronder een geborduurd boek waarin een moeder het dagelijkse leven in het kamp voor haar zoontje vastlegde, zijn te zien. Ook de Bersiap-periode (het begin van de Indonesische onafhankelijkheidsstrijd) en joodse dienstplichtigen die na de oorlog naar Indië werden gestuurd komen aan bod. Vandaag de dag is het jodendom geen erkende godsdienst in het overwegend islamitische Indonesië. Er zijn dan ook maar weinig joden die hun godsdienst openlijk kunnen belijden.
Ter gelegenheid van de tentoonstelling brengt het tijdschrift Misjpoge een themanummer uit over joden in Nederlands-Indië. De uitgave is gemaakt in samenwerking met het JHM en het Menasseh ben Israel Instituut.
