Verwerken is versterken

Column Magda Wallenburg, lid RvT Indisch Herinneringscentrum

Drie jaar geleden mocht ik voor Stichting Arjati een toespraak houden tijdens de Indiëherdenking bij het Indiëmonument in Breda. Het thema van de Indiëherdenking ‘Verwerken is versterken’ paste op dat moment goed bij mijn persoonlijke situatie en het heeft me geholpen mijn kwetsbaarheid om te zetten in (veer)kracht. De volledige toespraak lees je hieronder.

Verwerken is versterken

Ik ben Magda Wallenburg, kind van Indische ouders. Zowel mijn vader als mijn moeder hebben de oorlog in Indië meegemaakt. Mijn vader werd als 16-jarige jongen wegens het doorgeven van briefjes opgepakt en in de gevangenis opgesloten. Daarna is hij naar een mannenkamp gebracht en heeft daar tot het einde van de oorlog gezeten. Daar werd hem door de volwassen mannen geleerd hoe te overleven en hoe zich af te sluiten van de gruwelijkheden om hem heen.

Mijn moeder bleef met haar broers en zus en mijn oma buiten het kamp. Samen met twee zussen van mijn oma en hun kinderen hebben ze tot aan het einde van de oorlog met elkaar in één huis gewoond. Mijn oma en haar zussen probeerden de boze buitenwereld verre van hun kinderen te houden. Van het buigen voor de Japanners werd een spelletje gemaakt en de kinderen moesten proberen wie het verste kon buigen als ze de Japanners zagen. Zo diep, dat je neus je knieën zou raken. Mijn moeder herinnerde zich dat ze dan een aai over haar bol kreeg.

De oorlog was hard en wreed,echter mijn ouders wisten wie de vijand was. 

Dit veranderde na 15 augustus 1945.

15 augustus 1945

Japan capituleerde en de kampen werden niet meer bewaakt. Wat de mannen in de kampen niet wisten, was dat Soekarno op 17 augustus de onafhankelijkheid van Indonesië had uitgeroepen en het leven buiten het kamp één chaos was. Mijn ouders waren in een nieuwe oorlog terecht gekomen, waarbij jonge, fanatieke Indonesiërs het voortouwnamen en alles wat maar naar Hollands neigde vernietigd moest worden. Waren de Indonesiërs de nieuwe vijand? Hun eigen vlees en bloed?

Samen met zijn zwagerging mijn vader op zoek naar zijn familie voorbij de demarcatielijnen. Hij vond zijn vader en zijn zusjes. Helaas had mijn Indonesische oma, zijn moeder, de ontberingen niet overleefd. Mijn opa en mijn tantes werden door mijn vader en zijn zwager naar veilig gebied overgebracht. De gruwelijkheden die mijn vader op hun vlucht tegenkwam, deed mijn vader besluiten zich aan te sluiten bij het KNIL. Een periode van 4 jaar, waarover hij amper sprak, maar die regelmatig via nachtmerries naar buiten kwam.

Ook voor mijn moeder was het noodzaak om naar veilig gebied te komen. Haar vader, mijn opa, kwam niet terug uit de oorlog. Hij bleek aan het begin van de oorlog gesneuveld, echter zijn lichaam is nooit teruggevonden.  Mijn oma stond er alleen voor. Waar moest ze heen met haar 5 kinderen? Gelukkig werd ze geholpen door een vriend van de familie, die hen door gevaarlijk gebied heen geloodst heeft en ervoor zorgde dat ze veilig waren.

Door de onveilige situatie in Indonesië vertrokken vele families naar Nederland. De familie van mijn moeder wilde niet naar Nederland gaan en zij besloten Indonesiër te worden. Ook mijn vader en een deel van de familie wilde niet naar Nederland. Zij kregen de mogelijkheid om naar Nederlands Nieuw-Guinea te gaan. Nadat mijn vader daar een eenvoudig bestaan had opgebouwd, trouwden mijn vader en mijn moeder met de handschoen, zodat mijn moeder naar Nederlands Nieuw-Guinea kon overkomen. Door haar huwelijk kreeg ze ook weer de Nederlandse nationaliteit.

15 augustus 1962

Een dreigende oorlog met Indonesië wordt afgewenteld. Nederland tekent het verdrag van New York, wat het eindebetekent van Nieuw-Guinea als kolonie van Nederland. Duizenden mensen vluchten naar Nederland, waaronder ook mijn ouders met mijn broer en ikzelf.

Binnen drie dagen moestenwij vertrekken en alles achterlaten waar mijn ouders zo hard voor gewerkt hadden. 

Aangekomen in Nederland hebbenwe bijna twee jaar lang gewacht op een stenenhuis. In die tussentijd hebben wij gezworven van familie naar familie en van barakken naar een houten huisje. In deze periode heb ik de eerste keer een ongekende angst gevoeld, die mogelijk nooit meer uit mijn lijf is gegaan.

15 augustus 2022

Het is nu 60 jaar geleden dat ik die ongekende angst gevoeld heb en mogelijk ook het verdriet van mijn ouders. Emoties die ze met elkaar deelden maar nooit met ons. Nooit hebben zij slachtoffer willen zijn van het verleden. Zij hadden zichzelf een taak opgelegd en dat was ons kinderen een veilig bestaan te geven entrots te latenzijn op wie we zijn en waar we vandaan komen. Geen woorden maar daden, dat zou ook de leus bij ons thuis kunnen zijn. Echter met de andere kant van geen woorden maar daden werd ik keihard geconfronteerd. Ik werd mentaal ziek. Mijn gevoel was weg en ik was mezelf kwijt geraakt. Wat bleek? Mijn lichaam was in constante staat van paraatheid en ik was altijd op de vlucht. Met als reactie daarop vechten.

En in één keer werd ik weer dat kleine meisje net in Nederland, die een ongekende angst over zich heen liet komen. Deze ongekende angst omvatte alle emoties van mijn ouders, waar zij mij niet mee wildenbelasten, maar die zich als vanzelf geworteld haddenin mijn lijf. Gevoelens als onveiligheid, verscheurdheid, wantrouwen en boosheid. Door mijn ouders weggestopt, maar voor ons kinderen voelbaar, maar niet te plaatsen. En vanaf dat moment wist ik dat ik niet mijn eigen leed aan het verwerken was, maar ook het leed van mijn ouders. Het verwerken van het leed van mijn ouders heeft mij geholpen in het verwerken van mijn mentale ziekteproces. Ik ben er sterk uitgekomen.

Verwerken is versterken. Het lijkt zo eenvoudig, maar duurt soms generaties.

 Laten we elkaar hierin met respect de ruimte geven.