Update: Van 13 juli tot 1 oktober 2013 is de tentoonstelling 'Herinneren en Verbinden' over de opvang en inburgering van de Indische en Molukse gemeenschap in de gemeente Ede te zien in Museum Oud-Lunteren in Lunteren.
De bijeenkomst Herinneren en Verbinden afgelopen zondag in Cultura in Ede trok veel belangstellenden. In een uitverkochte zaal luisterde het publiek naar de persoonlijke verhalen van Indische en Molukse Edenaren.
Andere culturen
Na een welkomstwoord door Yvonne van Genugten was het woord aan wethouder Eleveld, o.a. verantwoordelijk voor de portefeuille integratie en inburgering in Ede. Zij onderstreepte het belang van bijeenkomsten als deze. Niet alleen omdat verhalen anders verstommen maar ook omdat het belangrijk is om over en weer met andere culturen contact te hebben. De Indische en Molukse Edenaren zijn volledig geïntegreerd in Ede, aldus Eleveld. ‘Vooral op het gebied van sport en muziek is dat goed te zien, op de arbeidsmarkt en in het onderwijs is dat minder het geval. De Indische en Molukse gemeenschap hebben een belangrijke bijdrage geleverd aan de groei van Ede, niet alleen in inwonersaantallen maar ook aan Ede als multiculturele samenleving.’ Haar verspreking, waarin ze het had over Indiërs in plaats van Indischen, bleef niet onopgemerkt; vanuit het publiek werd ze meteen gecorrigeerd.
Trailer
Grote indruk maakte de trailer van de documentaire ‘Herinneringen voor de toekomst’ (verkrijgbaar bij het Indisch Herinneringscentrum). Hierin komen verschillende Edenaren aan het woord over de komst en inburgering van Indische en Molukse gezinnen in Ede. De documentaire is gemaakt door Jessica Schneider, Rick Sørensen en Margaret Leidelmeijer in opdracht van het Indisch Herinneringscentrum en mogelijk gemaakt door het Coöperatiefonds Rabobank Vallei en Rijn.
Draden
De familie Munroe vertelde in een gesprek o.l.v. host van de dag Wim Manuhutu hoe zij in Ede waren terechtgekomen. Mevrouw Munroe (1926) herinnert zich nog van de overtocht naar Nederland dat ze met een Engels schip kwamen. ‘Alles was in het Engels, dat spraken we niet. En we moesten konijn eten!’ Ze gruwde nog bij de herinnering eraan. Haar man, die geweermaker bij het KNIL was, en zij hadden Nieuw-Guinea als bestemming aangevraagd, maar belandden in Nederland. Via Rotterdam, Friesland en Noord-Brabant kwamen ze uiteindelijk in een pension in Leersum terecht. Haar herinneringen aan drieëneenhalf jaar verblijf in contractpensions zijn weinig posititief. ‘Het eten was vies. Je kreeg soep van de hele week. In de rijst zaten draden. Na interventie van mevrouw Spoor werd het ietsjes beter.’ De eerste herinneringen van haar zoon gaan terug naar de tijd in pension in Leersum. ‘Het was gezellig. We speelden buiten, dat was leuk. Ik heb het daar naar mijn zin gehad. Als kind ervaar je dat toch heel anders.’ In 1954 kwamen veel Indische militairen vanuit pension in Leersum terecht in 1 wijk van Ede. De kleinzoon van mevrouw Munroe zou graag meer willen weten van zijn familiegeschiedenis maar snapt dat het moeilijk is om over bepaalde dingen te praten. Zijn oma voegt daar aan toe: ‘Ik heb de kinderen alleen maar de leuke dingen over Indië verteld. De slechte dingen hoeven ze niet te weten.’
Patronen doorbreken
De heer Ruud Metekohy en zijn zoon Manny vertegenwoordigden op deze bijzondere dag in Ede een Molukse geschiedenis. De vader van Metekohy was ten tijde van de Verenigde Staten van Indonesië minister van de deelstaat Oost-Indië waar de Molukken onder vielen. Het werd moeilijk voor het gezin Metekohy toen ze van Indonesiërs in Molukkers veranderden. Om politieke redenen vertrok Ruud Metekohy met zijn gezin naar Nederland. Zij kwamen terecht in woonoord De Schaffelaar. Metekohy: ‘Als burgerjongen keek ik anders aan tegen de verhoudingen binnen de KNIL-gemeenschap. Iedereen moest luisteren naar hoger militair gezag. Het was heel streng allemaal. Dat stemde me wel verdrietig.’ Zijn zoon Manny: ‘Wij speelden met alle kinderen in het kamp, maar we gingen niet naar de lagere school in het kamp. Als enigen zaten wij op school in Barneveld. We waren de enige ‘bruintjes’, maar werden goed opgevangen. Ik heb die periode als positief ervaren. Toen we naar Lunteren verhuisden, kregen we meer contact met de Indische gemeenschap. Een tijd lang werden de verschillen benadrukt. We gingen wel met elkaar om, maar we stonden niet echt open voor elkaar. Dat is nu anders.’ Zijn vader voegde daar nog aan toe: ‘Het is goed om erop uit te gaan. Zoals we nu met elkaar praten, dat kon vroeger niet. We moeten contact zoeken met anderen, met Turken, Marokkanen. Patronen doorbreken is belangrijk.’
Itja
Duo Matahary bracht tijdens een performance van een half uur een deel van het verhaal van de Molukse Itja, op zoek naar zijn identiteit. René Akihary vertelde op beeldende wijze de waargebeurde geschiedenis. Zijn dochter Eleonora zong prachtige liedjes, begeleid door haar vader op gitaar.
Lezingen
Na het zaalprogramma konden de aanwezigen genieten van een Indisch buffet. ’s Middags was er volop belangstelling voor de lezingen van Johan van Langen van het Nationaal Archief en van Herman van Oosten. Van Langen informeerde het publiek over de Japanse interneringskaarten van krijgsgevangenen die sinds 2011 online (en bij het Nationaal Archief) zijn te raadplegen. Van Oosten vertelde over de bootreis van al die gezinnen die Nederlands-Indië destijds noodgedwongen verruilden voor Nederland.
Edese muzikanten zorgden voor een muzikale afsluiting van de dag, waarbij zelfs even de voetjes van de vloer gingen.
Prachtige ervaring
Het Indisch Herinneringscentrum organiseerde de dag samen met de Gemeente Ede en lokale Indische en Molukse organisaties. Initiatiefnemer Frans Koopman zag met deze dag een lang gekoesterde wens in vervulling gaan. ‘De hele entourage, de trailer van de documentaire, het roept allemaal herkenning op, en dat iedereen er is om het te delen. Al met al een prachtige ervaring’, aldus een zichtbaar geëmotioneerde Koopman.
De dag ‘Herinneren en Verbinden’ werd mede mogelijk gemaakt door Gemeente Ede, Delafonds en Coöperatiefonds Rabobank Vallei en Rijn.
